Hans Sloane, grondlegger van het British Museum

De vele verwijzingen naar Hans Sloane (1660-1753) in het Londense straatbeeld mogen niet echt verwonderen. De talloze items en artefacten, die de arts-botanicus bij leven heeft verzameld en per testament heeft nagelaten aan de Britse staat, vormen de kern van de collectie van het British Museum.

Sporen van de man of zijn nalatenschap leiden ook naar het Natural History Museum, de British Library en de Chelsea Physic Garden.

Laten we beginnen met die laatste. De botanische tuin vlakbij de Theems is vanaf 1673 door de Gilde der Apothekers geleased en was vooral bedoeld als een plek waar apothekers konden worden opgeleid om medicinale planten te leren gebruiken. Ook Sloane als student-apotheker en arts in spe belandde in (het toen nog landelijke) Chelsea en observeerde met interesse het gebruik van deze plantentuin. Enkele decennia later, in 1712, zal hij, intussen rijk en beroemd, een grote manor kopen in datzelfde Chelsea. Met de apothekersgilde sloot hij een eeuwigdurende pachtovereenkomst: mits een jaarlijkse bijdrage van vijf pond mochten ze, tot op vandaag, de terreinen van de Physic Garden, een oase van rust, blijven gebruiken. Pittig detail: volgens ingewijden zijn nazaten van dr. Sloane nog steeds eigenaar van grote delen van Chelsea...

Arts-verzamelaar

De interesse van de in Noord-Ierland geboren Sloane voor curiosa en de natuur dateert volgens biografen al van jongsaf, en dat verklaart tevens zijn keuze om medicijnen te gaan studeren. Vanaf de jaren 1680 studeerde hij in Londen, Parijs, Montpellier en Orange waar hij een doctoraat behaalde. Uit Frankrijk bracht hij trouwens een 'aanzienlijk' herbarium mee.

De jonge arts en eminente studax wist zich al snel op te werken in Londense societykringen. In 1685 werd hij lid van de Royal Society, in 1687 fellow van de Royal College of Physicians. En in datzelfde jaar reisde hij als lijfarts van de nieuwe gouverneur van Jamaica mee naar de Caraïben. Tijdens die trip verzamelde hij opnieuw een uitgebreid herbarium, dat hij later beschreef in catalogi en reisverslagen.

Vanaf 1689 vestigde Hans Sloane zich als arts op Bloomsbury Place (200 meter van het British Museum). Zijn praktijk werd naar verluidt gaandeweg a place to be, aangezien hij er tal van notoire bezoekers ontving en zelfs het aanpalende huis heeft gekocht om zijn groeiende verzameling in onder te brengen. Sloane mocht zelfs als lijfarts op Buckingham Palace (vanaf Queen Anne) beginnen en is als eerste Britse arts in de adelstand (in 1716) verheven.

De arts-verzamelaar bleef tot zijn tachtigste actief (en publiceerde nadien zelfs nog een medisch traktaat!) en gold als best innovatief. Zo heeft hij een aantal koningskinderen ingeënt tegen de pokken en introduceerde hij het drinken van chocolade als medicijn bij zijn patiënten.

Testament

Sir Hans Sloane zette een punt achter zijn actieve loopbaan in 1742, toen hij naar zijn manor in Chelsea verhuisde. Een decennium later, bij zijn dood op 93-jarige leeftijd, schonk hij zijn verzameling aan de Britse staat - dé aanleiding voor het parlement om het British Museum op te richten (in 1759). De meer dan 71.000 artefacten (boeken, munten, botanica...) vormen samen met andere legaten de kern van deze cultuurtempel - al is dr. Sloanes nalatenschap intussen verspreid geraakt over meerdere instellingen. Sloanes verzameling schraagt de Enlightment Gallery van het British Museum, de botanica en plantencollecties huizen nu in het Natural History Museum, de British Library beheert boeken (ook met fraaie anatomische tekeningen) uit Sloanes collectie.

Plantenboeken

We krijgen, onder auspiciën van curator Mark Carine, een inkijk in de botanica- collectie van het Natural History Museum. Hij beheert 334 dikke turven vol planten, bloemen en andere botanische curiosa, en twee derde daarvan komt uit de nalatenschap van Sloane. "Sloane kocht ook plantenboeken op van andere verzamelaars zoals dr. Ruysch en Boerhaave", klinkt het. Daarnaast bezat dr. Sloane ook een verzameling 'vegetables and vegetable substances', gebundeld in drie handgeschreven volumes: van thee en medicinale planten uit China tot extracten en andere bijzonderheden. Het oogt als een rariteitenkabinet (zoals ook in de Enlightment Gallery), maar de plantenboeken beoogden vooral de mondiale flora zoveel mogelijk te inventariseren", dixit Mark Carine. Zijn team is volop bezig om de hele verzameling te digitaliseren, "maar dat is een flinke klus."

Sporen

Dat zo'n prominente figuur als Sloane nog meer sporen heeft nagelaten, mag niet verbazen. Tal van Londense straatnamen en pleinen verwijzen naar onze protagonist. Ook zijn buste (in het British Museum) en standbeelden ontdekken we meermaals. Voor zijn laatste rustplaats moet je naar de boorden van de Theems, aan de Old Church in Chelsea.