Niet te veel, maar te weinig preventie kost mensenlevens
Artsenkrant berichtte eerder over een rapport van de Nederlandse Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, dat ook aanleiding gaf voor een artikel in De Standaard waarin gewaarschuwd werd voor te veel medische screening. Hieronder leest u de reactie van de Diabetes Liga, Stop Darmkanker en Voka.
In een recent interview in De Standaard met Dr. Ann Van den Bruel, de topvrouw van het Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) wordt gewaarschuwd voor “te veel medische screening”. Screening zou volgens de titel boven het stuk gezonde mensen ziek maken.
Huisarts Patrick Vankrunkelsven, tevens topman van CEBAM, bevestigde in een reactie in dezelfde krant de overdaad aan ongepaste medische praktijken. Beide wetenschappers gaan voorbij aan de vaststelling dat in België elk jaar duizenden mensen onnodig overlijden omdat hun aandoening te laat wordt vastgesteld. Een gevolg van te weinig screenen – niet te veel.
Laten we beginnen met de uitspraken over ongepaste screening. Men laat uitschijnen dat screening “overconsumptie” stimuleert. Het is correct dat om het even wie screenen naar om het even welke aandoening, meer nadelen dan voordelen kent.
Het ongepaste gebruik van specifieke testen voor het opsporen van bepaalde types kanker, brede bloedanalyses of dure scans is zeker af te raden. Ze kosten onnodig veel geld en leveren geen toegevoegde waarde in termen van gezondheid.
En ja, personen met pre-diabetes zijn inderdaad geen patiënten. Maar in tegenstelling tot wat beweerd wordt, is er geen goedgekeurde indicatie om pre-diabetes met medicatie te behandelen. Wel is het essentieel dat personen met pre-diabetes laagdrempelig ondersteund worden met deskundig leefstijladvies. Dat gebeurt precies te weinig en te kort, waardoor deze personen te vaak diabetes en hart- en vaatziekten ontwikkelen.
Screening redt levens
De erkende screeningsprogramma’s redden levens. Ze zijn gebaseerd op internationale wetenschappelijke aanbevelingen die heel precies aangeven welke programma’s geschikt zijn voor welke doelgroep.
De officiële screeningsprogramma’s die door de overheden worden opgezet bereiken iets meer dan de helft van de doelgroep: bij borstkanker bereiken we in Vlaanderen 38% van de vrouwen in de risicogroep. In Brussel en Wallonië ligt de deelname aan georganiseerde borstkankerscreening beneden alle peil met respectievelijk slechts 9% en 4% van de vrouwen die bereikt worden.
Ook bij baarmoederhalskanker (53,7%) en dikkedarmkanker (51,9%) is het participatiepercentage in Vlaanderen aan de officiële screeningsprogramma’s suboptimaal. Sociaaleconomische verschillen maken het beeld nog schrijnender: hoe lager het opleidingsniveau of inkomen, hoe kleiner de kans dat iemand tijdig gescreend wordt – en hoe groter de kans op laattijdige diagnose.
Deze cijfers komen… van het KCE. Ze staan zwart op wit te lezen in het recentste rapport over de performantie van het Belgische gezondheidssysteem.
Investeren in preventie levert extra jaren in goede gezondheid én miljarden euro’s op.
De wetenschappelijke norm voor deelname aan dergelijke programma’s ligt op 75 à 85%. Zomaar stellen dat screening mensen ziek maakt, dreigt de deelname aan officiële screeningsprogramma’s verder te ondermijnen.
Om via screeningsprogramma’s levens te redden, moeten we ze goed organiseren, doelgroepen effectief bereiken en ze voor iedereen toegankelijk maken. Samenwerking tussen en over sectoren heen is hiervoor essentieel.
Investeren in preventie
Pakweg Italië, Zweden, Luxemburg, Frankrijk en Nederland tonen dat het kan. In die landen wordt doelgericht en datagedreven gewerkt en wordt screening geïntegreerd in het brede zorgtraject – van apotheker tot arbeidsarts. Niet onbelangrijk: deze landen investeren twee tot drie keer meer in preventie.
De voorbeeldlanden hierboven tonen de weg naar een beter preventiebeleid dat breder gaat dan enkel de officiële screeningsprogramma’s. Volgens de OESO tellen we in ons land jaarlijks meer dan 14.000 vermijdbare overlijdens. Die mensen liggen niet in het ziekenhuis, maar op het kerkhof. In Italië, Zweden, Luxemburg, Frankrijk en Nederland overlijden duizenden burgers minder als gevolg van beter georganiseerde preventie. Elk jaar.
Wij pleiten daarom voor een ambitieus preventiebeleid: doelgericht, actief en op data gebaseerd. Een preventiebeleid waarin een breed veld aan zorgactoren de doelgroep informeert, motiveert en sensibiliseert zodat de juiste mensen, uit alle bevolkingsgroepen, deelnemen aan de juiste screening.
Alleen zo kunnen we de deelname aan screeningsprogramma’s optimaal krijgen én levens redden. Mét gepaste financiële incentives voor zowel risicogroepen als zorgprofessionals. En ja, dat vraagt meer middelen: investeren in preventie levert extra jaren in goede gezondheid én miljarden euro’s op.
Conclusie? Zomaar pleiten voor minder screening? Dát is ongepast. Laat ons het kind met het badwater niet weggooien. Wij pleiten daarom voor slimme en goed georganiseerde screening.
Arnout Wouters, algemeen directeur Diabetes Liga
Dr. Luk Buyse, voorzitter Diabetes Liga
prof. dr. Dominique Vandijck, co-CEO Stop Darmkanker en gezondheidseconoom uGent
Dr. Luc Colemont, arts-specialist en co-CEO Stop Darmkanker
Hans Maertens, gedelegeerd bestuurder Voka
