Minder (angst voor) pijn bij de plaatsing van een spiraal
GYNAECOLOGIE Hoewel spiraaltjes heel wat voordelen bieden, blijven ze weinig populair, vooral bij kwetsbare groepen, adolescenten en jonge volwassenen. De plaatsing van IUD’s verloopt meestal probleemloos, al wordt er vaak pijn gerapporteerd. Een klacht die versterkt kan worden doordat artsen die pijn geregeld onderschatten en ze daardoor soms onvoldoende behandelen.
Aangezien er nog geen zorgstandaard bestaat voor het plaatsen van een spiraal, lopen de klinische praktijken sterk uiteen. Nu wil een recent artikel uit de American Journal of Obstetrics & Gynecology(1) praktische, ‘evidence-based’ richtlijnen aanreiken, gesteund op het advies van een groep experts. De voorgestelde strategieën omvatten onder meer een patiëntgericht zorgmodel dat rekening houdt met de waarden, noden en voorkeuren van de patiënte, en zo de gezamenlijke besluitvorming op het vlak van pijnbestrijding wil bevorderen.
Randvoorwaarden
Volgens de experts moet je patiënten helpen zich een realistisch beeld te vormen van de procedure. Je moet uitleggen hoe je een spiraaltje inbrengt, erbij vertellen dat dit soms pijn veroorzaakt, en aangeven wat je kunt inzetten om de pijn te verlichten. Ze raden aan om voldoende tijd te voorzien voor de plaatsing van het spiraaltje, maar ook voor die uitleg, voor de geïnformeerde toestemming en voor eventuele post-procedurele zorg. Soms zijn dan ook twee afzonderlijke consultaties nodig hiervoor.
Niet-farmacologische randvoorwaarden, zoals een rustgevende omgeving en het gebruik van ‘mensentaal’ (i.p.v. medisch jargon) kunnen angst en ongemak al helpen verminderen. Houd ook rekening met eventuele trauma's die de patiënte kan hebben doorgemaakt, zoals misbruik, verwaarlozing, discriminatie of geweld. Die aanpak kan ervoor zorgen dat de voorgestelde behandeling beter aanvaard wordt. Screen dus systematisch op eventuele trauma’s vóór elke procedure, dus ook voordat je een bekkenonderzoek uitvoert.
'Opvallend is dat ibuprofen per os niet efficiënt blijkt om de pijn tijdens de spiraalplaatsing tegen te gaan'
Pijnverzachtend
Het is aangetoond dat muziek – vooral rustige muziek die de patiënt graag hoort – helpt om de pijn en de angst te verlichten bij ingrepen zoals een hysteroscopie of colposcopie. Logisch dus dat men het ook aanbeveelt bij het plaatsen van een spiraal.
Dan voor de farmacologische opties. We kunnen bepaalde NSAID's aanbevelen vóór de ingreep, zoals naproxen of ketorolac. Voor zeer angstige patiënten kan hieraan een anxiolyticum worden toegevoegd. Ook een oppervlakteverdoving met verdovende gel, en zelfs een paracervicaal/intracervicaal blok behoren tot de pijnstillende mogelijkheden. Opvallend is dat ibuprofen per os als voorbereidende medicatie niet efficiënt blijkt om de pijn tijdens de spiraalplaatsing tegen te gaan, maar wel zinvol is om de pijn nadien te verlichten, aangezien de piekconcentratie van ibuprofen meestal een tot twee uur na orale toediening bereikt wordt.
Een studie heeft aangetoond dat het innemen van 50 mg tramadol een uur voor het inbrengen doeltreffender is dan naproxen. We weten echter dat deze medicatie extra planning (een voorschrift) vereist, en dat je ze ook niet mag combineren met een benzodiazepine.
‘Last but not least’: raad de patiënte af om alleen te komen, zeker met de auto. Na de ingreep wordt ze beter begeleid om naar huis te gaan, en doet ze het idealiter rustig aan de rest van de dag (vermijd sporten of zwaar tillen). In het artikel(1) staat niets over het eventueel voorschrijven van een rustdag nadien, maar bij hevige pijn, angst of eerdere negatieve ervaringen kan dit natuurlijk overwogen worden.
Bron:
(1) Bayer LL, et al. Best practices for reducing pain associated with intrauterine device placement. Am J Obstet Gynecol 2025. S0002-9378(25)00072-9. doi: 10.1016/j.ajog.2025.01.039.
