Moet de diagnose burn-out de schop op?
Dokter Wim Van Hooste, preventieadviseur-arbeidsarts
Zo nu en dan lees je polariserende stellingen zoals daar zijn “burn-out bestaat niet” of “iedereen heeft een burn-out” (Schaufeli, LinkedIn, 2025). Moeten we de diagnose schrappen zoals in Zweden (Intermediair, 25 april 2025)?
In 2011 werd de diagnose als te modieus beschouwd (Kaschka et al., Dtsch. Aerzteb.). Op andere momenten wordt gemeld dat de burn-out diagnose in zes jaar tijd verdubbeld is (Onafhankelijke Ziekenfondsen en Helan).
Is dit daadwerkelijk een verdubbeling, of wordt er de laatste 6 jaar te pas en te onpas, sneller dan vroeger, gegrepen naar dit etiket?
In de Verenigde Staten bestaat de diagnose ‘burn-out’ niet (DSM-5, ICD). Nederland en Zweden zijn van de weinige landen waar de burn-out als diagnose gesteld wordt. Dit komt omdat er in deze twee landen een diagnose moet zijn om een ziekte-uitkering te kunnen krijgen.
Er bestaat weinig kwaliteitsvolle literatuur over het stellen van de diagnose (Vinkers, Metro (NL), 17 mei 2024). De Nederlandse psychiater en ‘stressprofessor’ Christiaan Vinkers is zeer kritisch over de diagnose: “Als je iets niet betrouwbaar vast kunt stellen, hoe kun je mensen dan goed helpen?”
Burn-out heeft het imago van “strijdend ten onder gaan”.
Vinkers ziet in de praktijk veel overlap met depressie, maar er is ook overlap met angststoornissen en jobontevredenheid (Maslach et al., Annu Rev Psychol, 2001). Soms speelt er werkstress bij depressie, vandaar dat in de USA van ‘beroepsgebonden depressie’ wordt gesproken, en niet van burn-out.
Het stigma rondom depressie is nog altijd groot, bij burn-out is dat minder. Burn-out heeft het imago van “strijdend ten onder gaan”.
Burn-out, oude wijn in nieuwe zakken? Vroeger werd er gesproken over ‘neurasthenie’ (zenuwlijder), ‘overspanning’ en ‘de managerziekte’ (Adler, Psychiatr Serv, 2020). Een overdaad aan stress is geen 21ste-eeuws probleem. Werk is niet de enige oorzaak van stress. Burn-out is een containerbegrip, een verzamelterm voor veelerlei stressklachten.
Er is dus nog steeds geen gestandaardiseerde definitie; er circuleren wel meer dan 140 verschillende definities (Guseva Canu et al., Ind Health, 2019; Hillert et at., Front Psychiatry, 2020).
Er ontbreekt een gouden standaard om tot een diagnose te komen. De diagnose is daarenboven vaak breed en vaag (Lindsäter, Metro, 15 april 2025). De diagnose moet zowel objectief, betrouwbaar, reproduceerbaar als valide zijn (Hillert et al., 2020).
Lichte klachten worden gemedicaliseerd en door de ‘burn-out industrie’ gretig omarmd (onder andere de stress- en burn-out coaches). Voor depressie zou zo’n niet-professionele benadering niet aanvaard worden. Helpt het label wel, of belemmert het soms de passende hulp?
In Vlaanderen werd een aantal jaren geleden een nieuwe definitie van burn-out, alsook een nieuw meetinstrument, de BAT (Burn-out Assessment Tool) geïntroduceerd (Desart et al., Over Werk, 2017).
Was er behoefte aan een nieuwe definitie, alsook aan een daaraan gekoppeld instrument? De literatuur staat bol van definities en meetinstrumenten (Schaufeli et al., Int J Environ Res Pub, 2020). Het lijkt er soms op dat iedere stad (Kopenhagen) of iedere onderzoeker (Maslach) een eigen definitie wil neerpoten.
Het staat buiten kijf dat er op de werkvloer voldoende aandacht moet gaan naar het psychosociaal welzijn op het werk en de 5 A’s (arbeidsorganisatie, arbeidsinhoud, arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden en arbeidsrelaties), ongeacht de prevalentie van het maatschappelijk fenomeen burn-out.
