(OPINIE) De klimaatarts: Een kli-Maat voor niets?

Dokter Wim Van Hooste, preventieadviseur-arbeidsarts

Calling Planet Earth (Duran Duran, 1981)

Met veel bombarie en poeha werd in augustus 2024 een vacature uitgeschreven voor de aanwerving van de eerste Vlaamse ‘klimaatarts’.

De volgende omschrijving werd door het Departement Zorg van de Vlaamse Overheid gegeven: “Als klimaatarts draag je bij aan het voorkomen en vroegtijdig opsporen van milieugezondheidsschade in Vlaanderen. Je kijkt met een medische blik naar klimaatbeleid en helpt preventiestrategieën te ontwikkelen om zowel gezondheidssystemen als de algemene bevolking veerkrachtiger te maken tegen klimaatstressoren”.

Er meldden zich 35 kandidaten aan. Dokter Jules Vertriest werd uiteindelijk de nieuwe klimaatarts.

Na de megabelangstelling van de diverse mediakanalen, werd het angstig stil rond het goudhaantje. We zijn nu zoveel maanden verder en er is nog steeds geen enkele output in de media geweest van de nieuwe klimaatarts. Dat deed het ergste vermoeden. Vandaar dat er dan ook zeer kritische vragen kwamen vanuit de politiek.

Het bleek een milieu-arts, die naar een andere functie verkaste, die aan de grondslag lag van de vacature (Caroline Gennez, Antwoord op vraag 314 van 3 februari 2025 van Freija Van den Driessche, Vlaams Belang).
De klimaatarts nam de vrijgekomen stoel in van de milieu-arts die dus andere oorden had opgezocht. “De klimaatarts heeft geen werking op zichzelf” (Antwoord 4 op Vraag 314 van C. Gennez).

De vraag is dus terecht of er wel veel échte klimaatgeneeskunde bedreven gaat worden de komende jaren, zo naast de medische milieukunde. Nochtans een must, zoals bleek uit mijn eerdere opiniestukje over ‘Planetaire gezondheid’.

De vraag is dus terecht of er wel veel échte klimaatgeneeskunde bedreven gaat worden de komende jaren

Hoe ver staat Vlaanderen, met name het Departement Zorg, nu echt wat betreft acties aangaande de interacties tussen gezondheid en onze Blauwe Bol? Ik deed een online verkennende zoekactie naar relatief recente bijdrages (van de klimaatarts?).
Op de website van het Departement Zorg vind je allerlei gezondheidsuitdagingen en acties, die erg summier worden besproken (hitte, UV-straling, infecties en opkomende ziekteverwekkers, extreme weersomstandigheden, pollen en allergie, voeding)
Er bestaat zelfs een Vlaamse Werkgroep Klimaat-Gezondheid van de Vlaamse Regering, waarvan het onduidelijk is wie er deel van uitmaakt en welke expertise ze hebben.

Het vertrouwde principe 'One World, One Health' vinden we terug in de uitgebreide studie 'Impact van de klimaatverandering op het gezondheidszorgsysteem in België' (Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek (VITO), Möbius, Sciensano, 2021; samenvatting voor beleidmakers). De Crisis Preparedness Cel (CPC, 2022) daarentegen moet nog op zijn plek vallen. Een jaar later verscheen het ‘Vlaams Klimaatgezondheidsplan: een win-win-plan voor jouw gezondheid en ons klimaat’ (2023).

We moeten onze hoop dus stellen op de aanstelling van een professor in de Planetaire Gezondheid, in navolging van Sydney (2016) en de Universiteit Maastricht (2022). Al in 2019 werd er in Maastricht een ‘Kennisagenda Klimaat & Gezondheid’ gelanceerd door dit kwartet: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), ZonMw, Maastricht University, en Wageningen University & Research. De prioriteiten van het toekomstige onderzoeksprogramma werden vastgelegd. Het wordt nog een hels karwei om onze Tegenvoeters en Bovenburen bij te benen de komende jaren.

Tot slot. De gezondheidssector draagt direct en indirect aanzienlijk bij aan de uitstoot van broeikasgassen en heeft dus een grote klimaatvoetafdruk. Zorgprofessionals moeten bijdragen aan een meer duurzame zorg en een gezondere leefomgeving.
Maar uiteindelijk moeten we allemaal klimaatbewuste artsen worden…

Laat ons een bloem en wat gras dat nog groen is (Louis Neefs, 1970)