‘Ik ga artsen niet vertellen hoe ze hun werk moeten doen’

Dr. Jules Vertriest werkt sinds vorig jaar als klimaatarts bij het Departement Zorg van de Vlaamse overheid. Wat houdt de functie van klimaatarts precies in? En op welke manier zal Vertriest een bijdrage leveren aan de gezondheidszorg in Vlaanderen?

Klimaatverandering is de voorbije jaren steeds prominenter op de agenda komen te staan. En met toenemende hittegolven, extreme regenval en de opmars van vectorgebonden infectieziekten worden ook de gevolgen voor onze gezondheid steeds duidelijker. Om beter voorbereid te zijn op deze impact, schreef het Departement Zorg van de Vlaamse overheid vorig jaar een vacature uit voor een ‘klimaatarts’. Deze arts moet medische inzichten aanreiken voor toekomstig beleid en zorgprofessionals informeren over de gezondheidsrisico’s van onder meer klimaatverandering.

“Op dit moment is hitte een van de grootste gezondheidsrisico’s in ons land en een thema dat voor veel mensen het meest 'in your face' zal zijn”, zegt Vertriest. “Uit mortaliteitsmonitoring blijkt dat tijdens de steeds warmer wordende zomermaanden er een duidelijke oversterfte is, vooral bij 85-plussers, mensen met hart- en vaatziekten, COPD of andere onderliggende problemen. Ook zien we meer beroertes en krijgen mensen eerder klachten aan de luchtwegen doordat ozon zich ophoopt. Daarnaast zullen we ook meer met allergenen te maken krijgen. We merken bijvoorbeeld dat bomen bij hogere temperaturen meer pollen produceren, wat bijzonder problematisch is voor astmapatiënten en mensen met allergieën. Het zijn gezondheidseffecten waar we niet genoeg bij stilstaan, maar die de komende jaren meer op de voorgrond zullen treden.” Vertriest vult verder aan dat we in de toekomst ook rekening moeten gaan houden met de gezondheidseffecten van overstromingen door hevige regenval, evenals met extreme droogte.

'Op dit moment is hitte een van de grootste gezondheidsrisico’s in ons land'

Multidisciplinair team

“Mijn rol als klimaatarts is om binnen een multidisciplinair team een beleidsvisie over de gezondheidseffecten van klimaatverandering te ontwikkelen vanuit medisch perspectief”, legt Vertriest uit. “Naast mij bestaat dat team uit twee biologen en een epidemioloog, aangevuld met andere experten en milieu-artsen afhankelijk van ons werk. We brengen daarbij elk onze eigen expertise in om de verschillende gezondheidseffecten van klimaatverandering in kaart te brengen en te duiden. Een bioloog weet bijvoorbeeld hoe de tijgermug zich in Europa verspreidt, terwijl ik als arts kan toelichten welke risico's zich ontwikkelen voor de volksgezondheid. We werken daarbij nauw samen met wetenschappelijke organisaties zoals Sciensano en andere onderzoeksinstellingen. Op basis van onze bevindingen geven we beleidsadvies of werken we mee aan informatiecampagnes voor zorgprofessionals.”

Verder ontwikkelt Vertriest niet alleen adviezen, maar ook communicatieplannen voor burgers. “Bijvoorbeeld: hoe bescherm je jezelf tegen hitte, of bepaalde tropische ziekten waarmee we in de toekomst te maken gaan krijgen? De afgelopen zomers zagen we dat de Aziatische tijgermug zich steeds nadrukkelijker in Europa heeft gevestigd, ook in België. Dankzij de zachte winters overwintert dit insect tegenwoordig zelfs hier. Voorlopig is er in België nog geen transmissie van ziekten zoals dengue of chikungunya via de tijgermug vastgesteld, maar het risico op endemische overdracht neemt wel toe. Wij proberen die muggen op te sporen en vragen dus aan mensen om waakzaam te zijn en melding te doen bij muggensurveillance.be”, vertelt Vertriest.

Ivoren toren

De klimaatarts benadrukt dat vertrouwen voor hem als arts ontzettend belangrijk is. “Ik ben geen klimaatspecialist, maar wél een arts met de juiste kennis om de gezondheidseffecten van klimaatverandering te duiden. Het is zeker niet mijn bedoeling om met het vingertje te wijzen of mensen de les te lezen over wat ze wel of niet zouden moeten doen. Wat ik wél wil doen, is het vertrouwen dat mensen in artsen hebben gebruiken om hen van de juiste informatie te voorzien."

"We kunnen vanuit een ivoren toren van alles onderzoeken, maar uiteindelijk moeten onze bevindingen vertaald worden naar de praktijk van artsen, en van daaruit naar de burger. Onze inzichten worden verwerkt in officiële aanbevelingen van het departement, maar het is uiteraard niet de bedoeling dat we artsen gaan voorschrijven hoe ze hun werk moeten doen. Ik wil collega's juist ondersteunen en hen informeren. In plaats van individuele patiënten te behandelen, zet ik me als klimaatarts in voor structurele oplossingen voor gezondheidsproblemen die door klimaatverandering worden veroorzaakt”, besluit Vertriest.

>> Een klimaatarts is niet hetzelfde als een milieuarts. Waar een milieuarts zich bezighoudt met de gezondheidseffecten van milieufactoren, zoals luchtvervuiling en bodemverontreiniging, richt een klimaatarts zich op de gevolgen van klimaatverandering. Denk daarbij aan gezondheidsrisico’s door hittegolven en de opmars van tropische infectieziekten.