Volume, waarde en bestuur
De drie belangrijkste uitdagingen voor de gezondheidszorg
Op 13 juni vond in de Kamer het Policy Forum Towards a Future-Proof Health System plaats. Het forum is een initiatief van het Patient Expert Center en de Think Tank on the Future of Health. Hoewel de bevindingen breed worden gedeeld, roepen de organisatoren op om de institutionele silo's te overstijgen en ideeën om te zetten in concrete actie.
Laurent Zanella
Een vergrijzende bevolking, een explosie van chronische ziekten, een tekort aan personeel, krappe budgetten, gefragmenteerd bestuur: het refrein dat te horen was op 13 juni klinkt als een al te bekend refrein in de oren. Prof. Lieven Annemans (UGent) herinnerde het publiek eraan dat "gezondheidszorg een investering is, geen kost" en pleitte voor een verschuiving naar een gezondheidszorgmodel gebaseerd op preventie, geïntegreerde zorg, digitalisering en patiëntgerichte financiering.
Het rapport bevat 34 aanbevelingen, elk toegewezen aan een institutionele of professionele speler. Iedereen is het erover eens: de bevindingen zijn bekend, net als de obstakels. Wat ontbreekt is stabiel, operationeel leiderschap dat in staat is de silo's te overwinnen om ingrijpende hervormingen in gang te zetten.
Preventie: herbevestigde ambities, hardnekkige obstakels
Het Belgische preventiesysteem loopt nog steeds achter op de Europese normen. De participatiegraad bij screening op colorectale, baarmoederhals- en borstkanker blijft laag, vooral bij kwetsbare groepen. Dit is te wijten aan onvoldoende gezondheidsvaardigheden, taal- en digitale barrières en een gebrek aan coördinatie tussen de verschillende overheidsniveaus.
Om de situatie te verhelpen zijn de aanbevelingen duidelijk: zorgverleners in de eerste lijn meer betrekken, financiële prikkels ontwikkelen, gebruik maken van wijkteams en innovatieve hulpmiddelen bevorderen, met name bloedtests en risico-algoritmen. Het forum waarschuwt ook voor het risico van overdiagnose als screening wordt uitgebreid zonder een passend managementplan.
Financiering: van kwantiteit naar kwaliteit
De beperkingen van het huidige financieringsmodel werden uitvoerig besproken op het beleidsforum. Volgens het rapport "beloont ons huidige financieringsmodel volume, niet behoefte". Deze aanpak, die nog steeds nauw verbonden is met de nomenclatuur en factureerbare procedures, belemmert innovatie, ontmoedigt coördinatie tussen zorgverleners en kan overdiagnose aanmoedigen. Het genereert ook een constante budgettaire druk, zonder dat er ruimte is voor echte langetermijninvesteringen.
Het forum roept op tot een verschuiving naar modellen die gebaseerd zijn op gezondheidsresultaten: het belonen van kwaliteit, geïntegreerde zorgpaden en coördinatie, in plaats van het vermenigvuldigen van procedures. Het document benadrukt de nood aan "stabiele, meerjarige budgetten" om ziekenhuizen in staat te stellen te innoveren. Hervorming van de nomenclatuur is een absolute prioriteit. De deelnemers betreuren dan ook dat het proces te traag verloopt.
"Passende zorg en op waarde gebaseerde gezondheidszorg zijn geen luxe - het is noodzakelijk om het systeem duurzaam te maken".
Een ander probleem zijn de financiële barrières voor toegang. Het rapport beveelt aan de eigen bijdragen voor essentiële zorg te verlagen, naar het voorbeeld van wat bestaat voor diabetes of kanker.
Tot slot wijst het rapport op het gebrek aan gegevensinteroperabiliteit, wat een effectief beheer op basis van kwaliteits- en efficiëntie-indicatoren in de weg staat. De modernisering van de ziekenhuisfinanciering wordt gezien als een strategische hefboom om een systeem te overwinnen dat als buiten adem wordt beschouwd.
Geïntegreerde zorg en bestuur: meer een politieke dan een technische uitdaging
De vastgestelde obstakels zijn niet zozeer een gebrek aan ideeën als wel een onvermogen om ze uit te voeren. Verschillende sprekers benadrukten de dringende noodzaak om de coördinatie te versterken, met name op lokaal niveau, om te kunnen reageren op de toenemende complexiteit van de behoeften. Maar de bestaande structuren blijven gefragmenteerd en succesvolle modellen zoals Zorgzaam Leuven, vaak aangedreven door basisactoren, hebben moeite om zich op nationale schaal te vestigen. Hun verspreiding blijft vrijwillig, zonder structurele steun of financiële stimulansen.
Het forum roept op tot een veel grotere integratie van zorg- en sociale diensten, gebaseerd op gemeenschappelijke doelstellingen. Dit betekent dat de verschillen tussen de overheidsniveaus moeten worden weggewerkt en dat de operationele verantwoordelijkheden van elk niveau moeten worden verduidelijkt. De federaal-regionale samenwerking moet gebaseerd zijn op expliciete mandaten, gecofinancierde programma's en gedeelde doelstellingen inzake volksgezondheid.
Het rapport benadrukt dat zonder structurele hervorming geïntegreerde zorg beperkt zal blijven tot proefprojecten. De deelnemers riepen op tot een pragmatische aanpak, gebaseerd op bewezen lokale initiatieven, maar met sterke politieke steun om de norm te worden.
Wie zal de verandering sturen?
Het rapport beperkt zich niet tot een diagnose: het benadrukt de noodzaak van collectieve actie. Het evenement werd afgesloten met een symbolische handeling - de collectieve ondertekening van een installatie in de vorm van een vergrootglas (zie foto) - bedoeld om de gezamenlijke verbintenis te illustreren om "beter te kijken naar wat er echt toe doet" en een "coalitie van doeners" op te bouwen .
Pedro Facon (RIZIV) prees de kwaliteit van het rapport en benadrukte dat het "in lijn ligt met onze prioriteiten". Hij waarschuwde echter: "België is een land van trage vooruitgang" en "bestuur is onze grootste kwetsbaarheid". Voor hem is de uitdaging niet om oplossingen opnieuw uit te vinden, maar om de politieke en institutionele voorwaarden te creëren om ze te implementeren.
Vijf concrete voorstellen van het forum
1. Maak budgetten objectief inzake gezondheidsresultaten
2. Verlaag de eigen bijdragen voor essentiële zorg
3. Ondersteun gezondheidseducatie vanaf de schoolbanken
4. Investeer in gegevensinteroperabiliteit
5. Maak een einde aan zorg met een lage toegevoegde waarde
