Middelengebruik in de huisartsenpraktijk: een update uit de verslavingszorg

De wereld van de verslavingszorg verandert sneller dan ooit. Nieuwe middelen duiken op, behandelingen evolueren en ook huisartsen krijgen er in hun praktijk steeds vaker mee te maken. Tijdens de aanstaande huisartsenconferentie van Domus Medica gaat dr. Frederick Van Der Sypt, als arts verbonden aan netwerk De Sleutel, in op de meest recente huisartsrelevante uitdagingen binnen dit domein.

Floris Cup

Volgens dr. Van Der Sypt zijn er verschillende factoren die het voor huisartsen moeilijk maken om een effectief behandeltraject op te starten. “In onze maatschappij rust nog steeds een taboe op het praten over drugsgebruik. Veel patiënten vinden het lastig om dit onderwerp met een zorgverlener te bespreken, en ook huisartsen vinden het vaak moeilijk om eventueel drugsgebruik aan te kaarten. Ook lukt het cliënten vaak nog om een hele tijd te blijven functioneren ondanks, of net dankzij, dagelijks gebruik. Daardoor blijft problematisch middelengebruik vaak lange tijd onopgemerkt. Nochtans geldt: hoe vroeger een arts het gesprek kan openen, hoe groter de kans op een goede begeleiding.”

"De drugsmarkt is de afgelopen jaren sterk veranderd. Het klassieke beeld van dealers in donkere steegjes klopt al lang niet meer. Tegenwoordig bestellen mensen hun middelen gewoon via sociale media of online en krijgen het netjes in de brievenbus geleverd. De vraag is groot en de toegang laagdrempelig. Dat zorgt voor enorme uitdagingen," benadrukt Van Der Sypt.

Opioïden en ketamine

Van Der Sypt wijst vervolgens op het toenemende probleem van opioïdengebruik. "Die vormen al veel langer een grote uitdaging. In de schaduw van de opioïd-crisis in de Verenigde Staten, zien we de laatste 15 jaar in België een sterke toename van voorgeschreven opioïden. We krijgen in De Sleutel ook steeds vaker adviesvragen van huisartsen over dit thema. Het is dus belangrijk te onderzoeken in hoeverre er ook in ons land onderhuids een opioïdencrisis aan het ontstaan is. En vooral: wat doe je als huisarts met die vaststelling, wanneer je merkt dat iemand zijn medicatie niet langer neemt tegen pijn, maar omdat er sprake is van vermoedelijke afhankelijkheid?".

“Onze decennialange ervaring met het opstarten en opvolgen van opioïd-substitutietherapie voor illegale middelen, komt nu net zo goed van pas om deze nieuwe patiëntengroep een alternatief te bieden. Dat kan ook op ambulante basis waarbij de huisarts zich kan laten bijstaan door een gespecialiseerd centrum.”

Naast synthetische opioïden ziet Van Der Sypt ook dat ketamineverslaving steeds vaker voorkomt in de verslavingszorg. "Wat bijzonder verontrustend is, zijn de onomkeerbare urologische gevolgen die het gebruik van ketamine kan veroorzaken bij jonge mensen. Het is een van de weinige middelen die al op jonge leeftijd blijvende lichamelijke schade kan toebrengen, terwijl jongeren daar helemaal geen weet van hebben. Meer preventie is daarom noodzakelijk, zowel in het uitgaansleven als mogelijk ook op school en daarbuiten. Voor huisartsen geldt dat ze alert moeten zijn bij jongeren met hardnekkige urinaire klachten. In zulke gevallen moet ketaminegebruik zeker overwogen worden in de differentiaaldiagnose."

Nieuwe en krachtige stimulerende middelen

Op de markt van de stimulerende middelen is er een duidelijke verschuiving opgetreden naar nieuwe produkten”, aldus Van Der Sypt. “Mefedrone en aanverwante cathinones kennen een snelle opmars in het uitgaansmilieu en door hun snelle tolerantie en compulsief gebruik zien we een sterke stijging in aanmeldingen. Minder vaak voorkomend meer erg verontrustend is het gebruik van ‘flakka’, een verzamelnaam voor erg krachtige cathinones die vaak leiden tot psychose en agressie.”

In België zijn de verkoop en aankoop van deze cathinonen verboden, maar tot en met juni dit jaar waren ze in ons land online gemakkelijk verkrijgbaar via Nederlandse webshops. Toch zal deze wetswijziging niet het verhoopte doel hebben, vreest Van Der Sypt: “Het aankoopkanaal dat nu wordt afgesneden zal snel ingevuld worden door nieuwe groepen psychoactieve stoffen en een verdere verkoop via het darkweb of de reguliere drugmarkt. Ik zie meer heil in de regulering van minder problematische stoffen.”

Drempels verlagen

Van Der Sypt merkt op dat veel patiënten het moeilijk vinden om de stap naar gespecialiseerde zorg te zetten. "Er is een kloof tussen de eerste lijn en de gespecialiseerde zorg, bijvoorbeeld vanwege het stigma dat er omheen hangt. Daarom is het belangrijk dat een huisarts zichzelf voldoende comfortabel voelt om het onderwerp zelf op een niet-oordelende manier aan te kaarten. Tegelijk moet je er rekening mee houden dat patiënten, zeker in het begin, vaak niet volledig eerlijk zijn. Een breder maatschappelijk debat over de regulering van roesmiddelen zou daarbij kunnen helpen: als cannabisgebruik bijvoorbeeld niet langer gecriminaliseerd is, wordt het zowel voor behandelaar als patiënt gemakkelijker om er openlijk over te praten."

"Via het Vlaams Expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) zijn er uitstekende opleidingen te volgen waar ook huisartsen hun kennis over verslavingszorg en motivationeel werken met cliënten verder kunnen verdiepen. Daarnaast bieden thematische LOK-groepen met gastsprekers uit de verslavingszorg de mogelijkheid om kennis en ervaringen uit te wisselen. Ook onze regionale ambulante centra bieden toegankelijke ondersteuning aan de eerste lijn en via onze opnamedienst zijn we 24/7 bereikbaar voor collega’s”, besluit Van Der Sypt.

Tijdens de huisartsenconferentie van Domus Medica zal Van Der Sypt verder ingaan op de huisartsrelevante uitdagingen binnen dit domein.

De Huisartsenconferentie vindt plaats op zaterdag 4 oktober van 9.30 uur tot 17 uur in het BMCC in Brugge (Beursplein 1). Inschrijven kan via de website van de Huisartsenconferentie.