'Oppervlakte houdt geen verband met gezondheidsrisico's van tabak'

Verkoopsverbod tabak in grote winkels ongrondwettig

Dat grote voedingswinkels sinds 1 april geen tabaksproducten meer mogen verkopen en kleinere voedingswinkels wel, is discriminerend en daarom "ongrondwettig". Dat oordeelt het Grondwettelijk Hof in een zaak die was aangespannen door onder meer Buurtsuper.be en tabaksproducent Philip Morris Benelux. 

In 2024 keurde de Kamer het wetsontwerp van minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) goed dat de verkoop van tabak wilde beperken door het aantal verkooppunten in ons land terug te dringen. Zo kwam er vanaf april 2025 een verbod op de verkoop van tabak in voedingswinkels van meer dan 400 vierkante meter. Voor kleinere voedingswinkels van minder dan 400 vierkante meter kwamen er wel extra voorwaarden, maar geen verbod. 

Ongelijke behandeling op basis winkelafmetingen

Buurtsuper.be, de Unizo-organisatie van zelfstandige supermarkten, nam de maatregel meteen onder vuur. De organisatie hekelde de ongelijke behandeling op basis van winkelafmetingen. De organisatie stapte naar het Grondwettelijk Hof. 

In een arrest heeft het Hof nu geoordeeld dat die kritiek gegrond is. Volgens het Hof is het "niet redelijk verantwoord" een onderscheid te maken op basis van de oppervlakte van de winkel.  "De oppervlakte van een voedingswinkel houdt immers geen verband met de gezondheidsrisico's van tabaksproducten en het is niet aangetoond dat die voedingswinkels een ander publiek zouden aantrekken dat minder vatbaar is voor die gezondheidsrisico's", luidt het.

Volgens het Hof blijkt ook niet "dat kleine voedingswinkels bijzonder zouden worden benadeeld door een algemeen tabaksverkoopverbod". "Het is eerder het onderscheid tussen voedingswinkels dat tot concurrentievervalsing kan leiden", luidt het oordeel.

Uitstel tot eind 2026

Het Hof handhaaft wel de gevolgen van de bestreden bepaling tot eind 2026. Op die manier kan de wetgever "de ongrondwettigheid verhelpen en wordt de bijkomende bescherming van de volksgezondheid die de vernietigde bepaling biedt, niet in het gedrang gebracht", luidt het in een persbericht. 

Andere bepalingen uit de tabakswet die ook werden aangevochten, zoals het verbod op het uitstallen van tabaksproducten in verkooppunten of de verplichting voor verkopers om het identiteitsbewijs te vragen aan al wie tabaksproducten wil kopen en jonger lijkt dan 25 jaar,  blijven overeind. De beroepen tegen die bepalingen werden verworpen. 

In een eerste reactie zegt Luc Ardies, de gedelegeerd bestuurder van Buurtsuper.be, dat er een precedent dreigde. "Het was een principezaak. Naast tabak zijn er nog voedingsmiddelen waarvan wordt gezegd dat ze niet gezond zijn, maar waar nog geen beleid rond bestaat zoals voor tabak. Ik vind dat er geen precedent mag ontstaan waarbij in de toekomst nog op een arbitraire manier een onderscheid wordt gemaakt."

De federatie van supermarkten betoogde dat het onderscheid niets met volksgezondheid te maken had. ""Een winkelier met een winkeloppervlakte van minder dan 400 meter kan sigaretten niet op een gezondere manier verkopen dan iemand met een groter verkoopgebied", aldus Ardies, die ook betreurt dat de sector "niet werd gehoord door de minister of zijn kabinet".