Aan de slag met Positieve Gezondheid in je dagelijkse praktijk

In de spreekkamer van de huisarts komt meer ter sprake dan alleen medische klachten. Steeds vaker blijkt dat lichamelijke en psychische problemen nauw samenhangen met maatschappelijke omstandigheden, zoals werkdruk, financiële zorgen of eenzaamheid. Toch richten veel patiënten hun verwachtingen op de huisarts als degene die deze problemen zou kunnen oplossen. Dit maakt de dagelijkse praktijk complex en stelt artsen voor uitdagende gesprekken.

Floris Cup

Volgens huisarts en gesprekstrainer dr. Geert Pint, verbonden aan de KU Leuven, kan het door dr. Machteld Huber ontwikkelde gespreksinstrument Positieve Gezondheid hierbij een belangrijke rol spelen. Tijdens de huisartsenconferentie van Domus Medica op 4 oktober zal hij dieper op het gespreksinstrument ingaan en enkele praktische voorbeelden geven.

Wat het concept Positieve Gezondheid kenmerkt, is dat het gezondheid niet alleen ziet als de afwezigheid van aandoeningen of ziekten, maar als het vermogen om veerkrachtig in het leven te kunnen staan: omgaan met lichamelijke, emotionele en sociale uitdagingen én de regie voeren over je eigen leven. Niet ziekte, maar een betekenisvol leven staat centraal. Daarbij werkt het ontwikkelde gespreksinstrument met zes dimensies, die via een spinnenweb zichtbaar worden gemaakt: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen (sociaal contact) en dagelijks leven.

Via een vragenlijst kan de arts een patiënt bevragen over hoe hij of zij deze dimensies ervaart. Dit geeft inzicht in hoe de persoon zingeving in het leven beleeft en wat hij of zij eventueel zou willen veranderen. In de huisartsenpraktijk kan Positieve Gezondheid helpen het gesprek tussen patiënt en zorgverlener te verdiepen, de patiënt meer regie te geven en de zorg beter af te stemmen op wat die persoon echt nodig heeft. De vragenlijst kan door de patiënt samen met een zorgverlener worden ingevuld, maar ook zelfstandig thuis.

Maatschappelijk probleem

“Positieve Gezondheid benadert iemands gezondheid niet enkel vanuit een deficitmodel - dus nadruk leggen op ziekten of tekorten - maar maakt tegelijkertijd ook aspecten zichtbaar die wél goed zijn in iemands leven,” zegt dr. Geert Pint. “Met het instrument kunnen we het gesprek tussen arts en patiënt meer laten aansluiten bij wat de eigenlijke zorgvraag is, en hen helpen om op zoek te gaan naar oplossingen. Uit ervaring blijkt dat het instrument ook nuttig is bij patiënten die zich bij ons melden met klachten die hun oorsprong vinden in maatschappelijke problemen, zoals werkgerelateerde stress, eenzaamheid of een ongezonde leefomgeving.”

Volgens dr. Pint is de grote meerwaarde van het werken met het instrument dat patiënten worden aangespoord na te denken over wat voor hen belangrijk is, welke initiatieven zij eventueel zelf kunnen nemen en wie hen daarbij zou kunnen helpen. “Wat ik merk, is dat het instrument patiënten helpt inzien dat zij zelf ook een rol spelen in hun gezondheid. Het stimuleert hen om na te denken over de factoren die hun gezondheid beïnvloeden, zoals sociaal-economische omstandigheden (wonen, werk, gezinssituatie, financiële situatie), maar ook levensstijlkeuzes en omgevingsfactoren, zoals geluidsoverlast en vervuiling.”

Momentopname

Dr. Pint maakt al enkele jaren gebruik van het instrument om het gesprek met zijn patiënten te verbreden. “Sommige patiënten komen na verloop van tijd op eigen initiatief terug met de ingevulde vragenlijst voor een inhoudelijk gesprek, wat steeds zinvolle contacten oplevert. Voor mij als arts blijft het belangrijk om uit te leggen dat het resultaat slechts een momentopname is en dat het niet de bedoeling is om op elk domein een zo hoog mogelijke score te halen. Het instrument draait immers om het opstarten van een gesprek en het signaleren van behoeftes van de patiënt. En soms zijn de uitkomsten verrassend: mensen die het op het eerste gezicht moeilijk hebben, geven hun gezondheid toch een hoge score. Terwijl anderen waarbij niets aan de hand lijkt, zichzelf een lage score geven. Dat vind ik een verrijkende ervaring, omdat je de patiënt op een andere manier leert kennen.”

Brug naar andere disciplines

Daarnaast kan Positieve Gezondheid een brug naar andere disciplines vormen, bijvoorbeeld rookstopcoaches, diëtisten, kinesisten en psychologen. “Hier in onze regio zijn er veel partners – bijvoorbeeld binnen de geestelijke gezondheidszorg en het sociaal werk – die zien dat dit instrument een gemeenschappelijke taal kan vormen tussen de verschillende domeinen. Dat maakt geïntegreerde zorg een stuk eenvoudiger”, zegt dr. Pint. “Dat zal ik ook in de aankomende workshop gaan behandelen: welke personen kunnen deze gesprekken met mensen voeren? Moet dat altijd de huisarts zijn, of kan dat ook een verpleegkundige, een onthaalmedewerker, een sociaal werker, of zelfs buurtbewoners onderling zijn?”.

Dr. Pint vult aan: “In mijn praktijk hebben we bijvoorbeeld de verbinding met de buurt aangescherpt, en zijn we als praktijk het gesprek aangegaan met verschillende lokale zorgpartners en andere sociale initiatieven om patiënten te ondersteunen in het regie nemen over hun gezondheid.”

Communicatieve vaardigheden

Het voeren van deze gesprekken met patiënten vraagt uiteraard om goede communicatieve vaardigheden van de zorgverlener. “Ik raad collega’s die het instrument willen gebruiken dan ook aan om een opleiding te volgen. Dat heb ik zelf ook gedaan. Zo leer je hoe je het gesprek op een goede manier start, hoe je omgaat met weerstand en hoe je het gesprek gericht houdt.”

Dr. Pint concludeert: “Positieve Gezondheid is als concept én instrument relevant voor alle disciplines in de gezondheidszorg. Psychiaters, oncologen, geriaters, palliatieve zorgverleners, verpleegkundigen - allemaal kunnen ze zich afvragen: ‘Hoe kan ik mijn expertise inzetten om te helpen bij wat voor jou belangrijk is?’. En natuurlijk is het een terechte opmerking dat de vragenlijst iets is dat tijd vraagt, maar omdat Positieve Gezondheid gericht is op de regie van de patiënt ben ik ervan overtuigd dat het deels een oplossing kan bieden voor onder andere het oneigenlijk gebruik van de huisarts."

Het gespreksinstrument Positieve Gezondheid is hier te vinden. Ook Domus Medica ondersteunt huisartsen in het gebruik van het instrument. 

De Huisartsenconferentie vindt plaats op zaterdag 4 oktober van 9.30 uur tot 17 uur in het BMCC in Brugge (Beursplein 1). Inschrijven kan via de website van de Huisartsenconferentie.