Het aantal werkonbekwame jongeren neemt toe
Steeds meer jongeren tussen 18 en 34 jaar worden arbeidsongeschikt door psychosociale problemen, en die stijging zet zich elk jaar verder door. Dat blijkt uit een analyse van de Onafhankelijke Ziekenfondsen, gebaseerd op gegevens van 2,3 miljoen leden. Het onderzoek toont duidelijk een generatiegebonden trend. Het ziekenfonds stelt daarom verschillende maatregelen voor.
Geestelijke gezondheid in gevaar vanaf het begin van de carrière
Vorige jaar hielden psychosociale problemen — zoals burn‑out, depressie, stress en angst — 39% van alle nieuwe gevallen van arbeidsongeschiktheid bij 18‑ tot 34‑jarigen in. Bij oudere werknemers lag dat aandeel op 30%. Sinds 2018 is het aandeel jongeren met dergelijke klachten bijna 35% gestegen, tegenover 20% bij oudere werknemers.
Verder ingezoomd, vormen specifiek diagnoses van burn‑out en depressie samen ongeveer 25% van alle nieuwe gevallen van arbeidsongeschiktheid bij mensen onder de 35 jaar. Dat aandeel is 40% hoger dan in 2018.
De toename treft zowel mannen als vrouwen, maar uit zich verschillend: burn-out bij mannen, en depressie, stress en angststoornissen bij vrouwen.
Werknemers meer getroffen
De generatietrend is duidelijk: jongere werknemers kampen vaker met psychosociale problemen dan hun oudere collega’s, en die kloof groeit. Dit patroon doet zich voor in alle beroepscategorieën, maar werknemers worden er het sterkst door getroffen. Vorig jaar had bijna 45% van de jonge werknemers die arbeidsongeschikt werden psychosociale problemen, tegenover 25% van de jonge arbeiders en zelfstandigen.
Groeiend risico op arbeidsongeschiktheid
Eén op de zeven jongeren (14%) die tijdelijk arbeidsongeschikt raken, blijft na één jaar blijvend arbeidsongeschikt. Het risico is hoger bij psychosociale aandoeningen: van de jongeren die uitvallen door depressie, angststoornissen of stress wordt 22% uiteindelijk langdurig arbeidsongeschikt; bij burn‑out is dat 18%.
Ter vergelijking: bij musculoskeletale aandoeningen is het risico om langdurig arbeidsongeschikt te worden 14%.
"Waar arbeidsongeschiktheid vroeger vooral oudere werknemers trof door fysieke klachten, zien we nu dat jongeren in grote getale uitvallen om psychologische redenen," zegt Thomas Otte, expert bij Onafhankelijke Ziekenfondsen.
Hoe kan deze kwetsbaarheid worden verklaard?
- Verzwakte geestelijke gezondheid: economische onzekerheid, precaire arbeidsvoorwaarden, prestatiedruk, en beperktere toegang tot betaalbare geestelijke gezondheidszorg. Deze verzwakking verhoogt kwetsbaarheid voor stress, burn‑out, depressie en angst — vooral bij jongeren en sociaaleconomisch kwetsbare groepen.
- Hyperconnectiviteit: constante digitale prikkels veroorzaken cognitieve overbelasting, vermoeidheid en slaapstoornissen. Sociale media dragen bij aan stress en angst, verminderen echte interacties en stimuleren een zittende levensstijl.
- Perceptie van een onzekere toekomst: jongeren ervaren een angstwekkend wereldbeeld door klimaatverandering, en geopolitieke- en sociaaleconomische crises. Tegelijk voelen ze druk om te presteren en worden ze geconfronteerd met sociale polarisatie en een constante stroom van angstaanjagende informatie, wat hun gevoel van onveiligheid versterkt.
De aanbevelingen van Onafhankelijke Ziekenfondsen om dit fenomeen te beteugelen:
Governance
- Implementeer een interfederaal plan ter bevordering van geestelijke gezondheid.
- Integreer systematisch geestelijke gezondheidszorg in het overheidsbeleid en de besluitvorming.
- Zet gecoördineerde zorgtrajecten op voor burn-out en depressie, waarbij zowel zorgverleners als werkgevers betrokken zijn.
Prioritaire interventies op het werk
- Houd toezicht op hybride werkomgevingen om sociale banden en de kwaliteit van interacties te behouden.
- Leid werkgevers op in geestelijke gezondheidskwesties en introduceer een label voor bedrijven die actief werken aan preventie.
- Versterk de professionele integratie van jongeren door mentorschap, gestructureerde feedback en socialisatieprogramma’s.
- Bevorder een duurzaam evenwicht tussen werk en privéleven.
Veerkracht en sociale cohesie versterken
- Introduceer geestelijke gezondheidseducatie vanaf de schoolleeftijd en betrek hierbij gezinnen.
- Ondersteun sport-, culturele en gemeenschapsinitiatieven om sociale banden te versterken.
- Houd toezicht op digitaal gebruik: start preventiecampagnes, stel een latere leeftijd voor toegang tot schermen en sociale netwerken in, stimuleer verantwoord gebruik van digitale platforms en creëer schermvrije zones op plaatsen waar veel jongeren komen.
