De minder gekende eigenschappen van melatonine
VOEDINGSSUPPLEMENT De auteurs hebben een overzichtsartikel geschreven waarin ze melatonine, een voedingssupplement dat 'in de mode' is, vergelijken met vitamine D. En met recht en reden. Dat blijkt uit twee recente studies die aantonen dat melatonine meer doet dan enkel slaapproblemen corrigeren.
Vitamine D en melatonine hebben tal van effecten op meerdere systemen(1), maar worden toch niet als een panacee beschouwd. Zoals voor elke voedingsstof kan er een baaierd aan tekorten, excessen, toxiciteit of onevenwichtigheden bestaan. Net zoals vitamine D kan melatonine worden beschouwd als een essentieel voedingssupplement. Bij sommige mensen moet de dosering ervan worden aangepast aan hun levenswijze of specifieke omstandigheden (bijvoorbeeld blootstelling aan kunstmatig blauw licht ’s nachts, jetlag, ploegenarbeid), en dan houden we nog geen rekening met de metabole respons en de genetische varianten van de melatoninereceptoren.(2,3)
Melatonine is een indolamine, dat zowel door planten als door dieren wordt geproduceerd. De mens vormt melatonine hoofdzakelijk uitgaande van tryptofaan in de epifyse en de enterochromaffiene cellen. De cellen verbruiken continu melatonine. De productie van melatonine en de circadiaanse ritmes ontwikkelen zich pas na de leeftijd van circa drie maanden, maar baby’s die borstvoeding krijgen, krijgen melatonine binnen via de moedermelk. De melatoninespiegel stijgt tot de adolescentie, vermindert daarna geleidelijk en zal dan stabiel blijven rond 10-20 pg/ml (zie figuur).
De melatonineproductie daalt niet alleen bij het verouderen, maar wordt ook beïnvloed door ziektes, de voeding, omgevingsfactoren zoals fel licht ’s nachts, bepaalde geneesmiddelen en de levenswijze. De belangrijkste oorzaken van ontwrichting van het melatonine-evenwicht zijn waarschijnlijk een jetlag, ploegenarbeid, sterke blootstelling aan kunstlicht ’s nachts (draagbare telefoon, computer, fluorescerend licht (LED) en afwijkingen van de circadiaanse ritmes door veranderingen van de omgeving of de seizoenen.
Melatonine wordt ook het 'hormoon van de duisternis' genoemd. Het lichaam maakt melatonine aan als het netvlies duisternis waarneemt. Vanuit praktisch en zelfs klinisch oogpunt kunnen vitamine D en melatonine zich gedragen als biochemische sensoren, die respectievelijk reageren op de nood aan licht en de nood aan duisternis. Je zou dus kunnen stellen dat vitamine D-tekort neerkomt op een 'tekort aan zonlicht' en een verminderde melatoninesecretie zou kunnen worden beschouwd als onvoldoende blootstelling aan duisternis. Er zouden zelfs interacties en overlap tussen beide kunnen bestaan. Die zijn nog niet helemaal opgehelderd, maar zouden klinisch belangrijk kunnen zijn. Zo is aangetoond dat melatonine zich aan meerdere eiwitten kan binden, waaronder enzymen, receptoren, poriën en transporters.
Verbetering hartfunctie?
Een meta-analyse heeft het effect van melatonine op de evolutie van hartfalen tegen het licht gehouden.(2) Gezien de strikte inclusiecriteria hebben de auteurs slechts vier studies voor hun meta-analyse kunnen selecteren.
Resultaten: stijging van de linkerventrikelejectiefractie (gemiddeld verschil: 2,39; p = 0,27), daling van de functionele NYHA-klasse (New York Heart Association - odds ratio: 4,84; p = 0,05) en een significante verbetering van de levenskwaliteit (gemiddeld verschil: daling met 5,95; p = 0,001). Melatonine verminderde het vermoeidheidsgevoel, verlaagde de NT-proBNP-spiegel en verbeterde de slaapkwaliteit, de eetlust en de flowgemedieerde vasodilatatie (Flow-Mediated Dilation, FMD) significant.
De auteurs stellen zich voorzichtig op gezien het kleine aantal goede studies tot nog toe, maar denken toch dat melatonine de psychische parameters en de hartfunctie verbetert en dus een nuttige optie zou kunnen zijn bij patiënten met hartfalen.
En breder?
Een ander recent literatuuroverzicht(3) beschrijft het effect van melatoninesupplementen in verschillende gezondheidsdomeinen zoals obesitas en diabetes. De auteurs hebben in totaal 71 artikels verzameld en geanalyseerd.
Volgens die studies heeft melatonine antioxidatieve, ontstekingsremmende en immunomodulerende eigenschappen, die de kwaliteit van de slaap verbeteren en veelbelovend zouden kunnen zijn bij bepaalde neurodegeneratieve aandoeningen. Mogelijk zou melatonine ook de angst voor een operatie verminderen en het herstel van sporters bevorderen.
Referenties:
1. Minich DM, Henning M, Darley C, Fahoum M, Schuler CB, Frame J. Is Melatonin the “Next Vitamin D”?: A Review of Emerging Science, Clinical Uses, Safety, and Dietary Supplements. Nutrients. 2022; 14(19):3934. doi: 10.3390/nu14193934.
2. Daliri AS, Goudarzi N, Harati A, Kabir K. Melatonin as a Novel Drug to Improve Cardiac Function and Quality of Life in Heart Failure Patients: A Systematic Review and Meta-Analysis. Clin Cardiol. 2025 Mar;48(3):e70107. doi: 10.1002/clc.70107.
3. Minari TP, Pisani LP. Melatonin supplementation: new insights into health and disease. Sleep Breath. 2025 Apr 25;29(2):169. doi: 10.1007/s11325-025-03331-1.
4. Grivas TB, Savvidou OD. Melatonin the "light of night" in human biology and adolescent idiopathic scoliosis. Scoliosis 2, 6 (2007). doi: 10.1186/1748-7161-2-6.
