Campagne om orgaandonatie te stimuleren 

Zes clicks om levens te redden

ORGAANDONATIE In België is iedereen automatisch orgaandonor, tenzij er voor de dood formeel bezwaar is geregistreerd. In theorie klinkt dat mooi, maar de praktijk is vaak minder prozaïsch. Al te vaak maakt een naaste na een overlijden – overmand door emoties – bezwaar tegen het afstaan van organen. Een campagne van de Belgian Transplantation Society wil daar verandering in brengen.

Filip Ceulemans

Voor orgaandonatie gaat de Belgische wetgeving uit van veronderstelde toestemming: elke meerderjarige Belg is automatisch donor, tenzij hij verzet heeft aangetekend. Artsen zijn wettelijk verplicht na een overlijden na te gaan of er verzet is ingediend. Is dat niet het geval dan is de overledene in principe orgaandonor. “Maar zo eenvoudig is het niet”, zegt prof. Eric Hoste, voorzitter van de Belgian Transplantation Society (BTS). “Na een overlijden hebben we steeds een gesprek met de familie van de potentiële donor. We polsen naar hoe de overledene zou hebben gedacht over orgaandonatie.”

“We merken vaak dat er niet vooraf is nagedacht over orgaandonatie”, stelt prof. Hoste vast. “Er heerst onduidelijkheid over de wil van de overledene. Wat ik de ‘voorzichtige aanpak’ noem, haalt dan vaak de bovenhand. Omdat men het niet zeker weet, houdt de familie donatie af. Het gebeurt ook meermaals dat er binnen een familie verschillende meningen zijn. Oppert één familielid dat de overledene misschien geen voorstander van orgaandonatie was, dan valt dat nog moeilijk te keren.”

Weigeringen 

Het initiatief van de BTS – de affiche die bij deze editie van Artsenkrant wordt meegestuurd – moet daar een antwoord op bieden. “Kunnen we de familie in een gesprek meedelen dat de overledene uitdrukkelijk aangaf orgaandonor te willen zijn, dan kunnen we de discussie ontmantelen. Bovendien neemt het een beetje stress weg in een zeer stressvolle periode. We kunnen de familie op een rustige manier informeren over de laatste wens van de overledene.”

Dat de BTS net nu met de campagne naar buiten komt, is geen toeval. “We zien dat transplantcoördinatoren in toenemende mate weigeringen van familieleden moeten registreren. Mogelijk is de stijging deels te wijten aan een betere registratie. In de nasleep van covid-19 zien we echter ook een verminderd vertrouwen in de geneeskunde. Net zoals er vaker vaccinaties worden geweigerd, wordt ook vaker een orgaandonatie geweigerd.”

Europees aan de top

Hoewel er voortdurend nood is aan donororganen, scoort België in een Europees perspectief niet zo slecht. “Per miljoen inwoners hebben we 31 donoren”, zegt Hoste. “Van de landen die deel uitmaken van Eurotransplant heeft enkel Kroatië een vergelijkbare score. In Nederland zijn het er twintig per miljoen, in Duitsland elf en in Luxemburg zelfs maar negen. Het gemiddelde van alle Eurotransplantlanden is vijftien donoren per miljoen inwoners.” Spanje – dat geen deel uitmaakt van Eurotransplant – spant de kroon met 47 donoren per miljoen inwoners.

Het hoge aantal donoren in België is ongetwijfeld te wijten aan het opting-outsysteem. Daarnaast bestaat er nu al een nationaal register waar elke Belg zijn keuze voor (of tegen) orgaandonatie kan registreren. In 2010 waren er meer negatieve (188.504) dan positieve (104.992) registraties. In 2013 waren er voor het eerst meer positieve registraties en sindsdien neemt de kloof alleen maar toe. In 2024 gaf net geen half miljoen Belgen (498.134) aan orgaandonor te willen zijn, terwijl 211.431 landgenoten zich hier mordicus tegen verzetten. Tussen 2017 (265.936) en 2018 (348.627) werd een grote sprong voorwaarts gemaakt. Daar was een campagne bij het brede publiek niet vreemd aan. “De vrees dat de campagne ook het aantal negatieve registraties fors zou doen stijgen, kwam niet uit”, zegt prof. Hoste die hoopt dat de nieuwe campagne een soortgelijk effect zal hebben.

De wachtzaal van een (huis)arts is voor Hoste om meerdere redenen de geschikte plaats om de campagne te voeren. “Wat doen patiënten wanneer ze in een wachtkamer zitten? Ze bekijken hun smartphone. We bieden hen nu de kans om meteen de QR-code te scannen en zich te registreren. Bovendien maakt de affiche een gesprek met de arts over het onderwerp makkelijker."

Transplantaties in cijfers
- Vorig jaar telde België 371 donoren die minstens één orgaan doneerden.
- Niertransplantaties waren in 2024 de meest voorkomende transplantaties in ons land (523), gevolgd door lever (354), longen (108), hart (85) en pancreas.
- In 2024 werden er in België 1.082 transplantaties uitgevoerd.
- In 2024 stonden er in België 1.470 personen op de wachtlijst voor een orgaantransplantatie, dat is 14% meer dan in 2015: 1.203 patiënten wachten op een nier, 135 op een lever, 70 op een long, 66 op een hart en 37 op een pancreas.